Czy, skoro w dawnych czasach aż nad Wisłę miała docierać granica krótkotrwałej prowincji rzymskiej, Germania Magna, i jacyś autorzy późniejsi, analizujący te doniesienia, wspominają o terenie określanym jako Germania Transvistulana, to czy założenie Lublina przez Rzymian, przywódców rzymskiego królestwa buforowego, jest tym bardziej prawdopodobne. Wielu autorów wymienia tutaj różne królestwa peryferyjne, utrzymywane jako strefy demarkacyjne między imperiami, czy, ogólnie to ujmując, tereny politycznych peryferii.
Kroniki Wincentego Kadłubka opisują państwo istniejące na przełomie er. Jeśli jego opis jest poprawny, to poniższą analizę ułożono na podstawie jego doniesień.
Lublin na granicy Dacji?
Istnieje wiele źródeł łączących tereny dawnej wschodniej części obecnej Polski w czasach antycznych z imperium dackim. Są to nie tylko teksty kronik wczesnośredniowiecznych, włączających królów dackich w listy panujących w Polsce, ale też dawne mapy. Na Mapie Świata, dziś niedostępnej, powstałej na podstawie materiałów Marka Agryppy zebranych do ok. 13 p.n.e. zachodnią granicą Dacji jest rzeka Wisła. Rzeka ta jest rzeką graniczną Germanii oddzielając ją od Dacji. W Chorografii Pompejusza Meli (ok. 43 n.e.) Wisła występuje jako granica między Sarmacją a Dacją. Jest to mapa zapoczątkowana przez Marka Wispaniusza Agryppę (zm. w 12 roku naszej ery), i dokończona przez jego zięcia, Oktawiana Augusta (63 p.n.e. – 14 n.e.). Na tejże mapie widniała rzeka Wisła jako wschodnia granica Gerrmanii. W komentarzach do niej (Demensuratio provinciarum) zapisano:
Dacia, Getica finiuntur ab oriente desertis Sarmatiae, ab occidente flumine Yistula, a septentrione oceano, a meridie flumene Histro. [...] Germania, Raetia, ager Noricus ab oriente flumine Yistula et silva Hyrcana, ab occidente flumine R(h)eno, a septentrione oceano, a meridie iugis A(lp)ium et flumine Danubio.
Co możemy przetłumaczyć następująco:
Kraj Daków i Getów jest ograniczony od wschodu przez pustkowia Sarmatów, od zachodu rzeką Wisłą, od północy oceanem, a od południa rzeką Ister [Dunaj] [...]Germania, Recja, Noricum od wschodu [ograniczone są] rzeką Wisłą i Lasem Hercyńskim, od zachodu rzeką Ren, a od południa pasmem Karpat i rzeką Danubis [Dunaj]
autor wpisu: wojtek k., http://www.historycy.org/index.php?showtopic=46512&mode=linear
Agrippa pisał o Morzu Bałtyckim jako północnej granicy Dacji. Dacja była ograniczona przez "Ocean" Bałtycki na północy i Wisłę na zachodzie. [14] Nazwiska ludzi i osiedli potwierdzają granice Dacji w sposób opisany przez Agryppę.
“Dacia, Getico finiuntur ab oriente desertis Sarmatiae, ab occidente flumine Vistula, a septentrione Oceano, a meridie flumine Histro. Quae patent in longitudine milia passuum CCLXXX, in latitudine qua cogitum est milia passuum CCCLXXXVI”
Tracja antyczna Trakia, miała w swoim składzie właśnie ” jedną wielką prowincję słowiańską", jak podaje A. Bielowski:
Inne dowody to opis prowincji Dacji pióra Adama z Bremy (żyjącego w latach 1050- ok. 1081), i Pliniusz Starszy, piszący o Dacji podzielonej na 50 strategii.
Żona Leszka III?
Czy Leszko III Kotys mógł mieć żonę Julię? Czy Wincenty Kadłubek mógł włączyć do swojej kroniki antycznych władców ówczesnej Polski, z czasów Juliusza Cezara? Istnieją różne doniesienia o takich małżeństwach, możemy więc dziś zweryfikować prawdziwość tej historii. W XIX wieku doniesienia kronikarskie badano z dużo większą pieczołowitością. Obecnie uważa się kronikę Wincentego Kadłubka za dzieło bujnej wyobraźni, co nie przeszkadza pokoleniom polskich historyków wybiórczo czerpać z dzieł tego autora informacje n/t czasów późnego średniowiecza. Natomiast doniesienia o antycznych początkach lokalnej państwowości traktowane są z niedowierzaniem. Julia wg najstarszych polskich kronik miała być żoną Lestka III, pochodzić z rodziny cesarzy rzymskich, i dać mu dziecko- Pompiliusza I. Miała założyć miasta: Lubusz (Juliusz) oraz Lublin lub Wolin (Julin).
Lestek III, wedle wyobrażenia włoskiego kronikarza Alessandro Guagniniego z XVI wieku, cc wikimedia
Syn jego Lestek III nie w takiej mierze (powiększył) państwo ojca, w jakiej wiele dodał do ojcowskich wyczynów: on Juliusza Cezara pokonał w trzech bitwach, on w kraju Partów Krassusa zniósł z wszystkimi wojskami, a do ust jego wlewając złoto rzekł: ?Złota pragnąłeś, złoto pij?. Rozkazał i Gotom, i Partom, a także krainom położonym poza Partami. Wreszcie Juliusz, rad się z nim sprzymierzyć węzłem powinowactwa, wydaje za niego siostrę Julię. Jej to jako posag przekazana została od brata Bawaria, a jako dar ślubny od męża prowincja serbska. Założyła ona dwa miasta, z których jedno od imienia brata nazwać kazała Julius, teraz Lubusz, drugie Julia od własnego imienia [obecnie nazywa się ono Lublin]. Ponieważ zaś Juliusz faktem tym rozdmuchał przeciwko sobie nienawiść senatu rzymskiego, zwabiony bowiem uściskami nieprzyjaciół, jak wróg, nie jak obywatel, zacieśniał obszar państwa rzymskiego i tych nauczył rozkazywania, których raczej powinien był nauczyć służenia – usiłuje gwałtem odebrać siostrze to, co przedtem dał jej jako posag. Z tego powodu siostra jego została odprawiona, pozostawiwszy u męża maleńkiego syna, któremu imię było Pompiliusz. Nałożnica zaś jego, która współzawodniczyła z królową, gdy ta była jeszcze obecna, zajęła miejsce królowej. Ta z nienawiści do rywalki, pod wpływem miłości, którą opętała króla, zmieniła nazwy wymienionych miast.
(Tłum. z j. łacińskiego Brygida Kürbis.)
ok. r. 1600/1700, autor nieznany, cc wikimedia
Leszko III w analizie Bielowskiego
Wg Bielowskiego, Leszko III jest postacią tożsamą z Kotysem, jednak szczegóły historii różnią się. Z pewnym przybliżeniem, rządził od początku panowania Augusta (27 p.n.e.) i wg starożytnych autorów (np. Florusa) miało dojść do jego do ataku na rzymskie garnizony na terytorium znajdującym się w południowej części dorzecza Dunaju , a on sam miał zaatakować kiedy Dunaj został zamrożony zimą. Po zwycięstwie Oktawiana w wojnach, Rzymianie podjęli kroki w celu ukarania króla. Otwarty konflikt wybuchł między obozem Oktawiana (przyszłego cesarza Augusta) i jego kolegi z triumwiratu: Marcusa Antoniusa. Oktawian August, aby zapewnić sobie przyjaźć króla, miał mu zaoferować ślub ze swoją córką. Oktawian, według zeznań Marka Antoniusza, chciał zawiązać sojusz z Kotysem, Cotisco: zaproponował barbarzyńskiemu królowi, że poślubi jego córkę, a on miał poślubić córkę Oktawiana, Julię. Ale kiedy Cotisco, Kotys zdradził treść umów, sojusz i ich małżeństwa wycofano. Później Kotisko został pokonany i obalony przez generała Oktawiana, Lentulusa. Wspominają Kotysa: Appian, Swetoniusz, a trzecim źródłem, które wspomina o tym władcy jest Horacy.
Weryfikacja w źródłach
Nie sposób zweryfikować w źródłach prawdziwości tej historii. Juliusz Cezar podbił Bawarię i ustanowił rzymską granicę na Renie do 51 r.p.n.e. Źródła wymieniają dwie siostry Juliusza Cezara, jedna z nich wychowywała Oktawiana Augusta, który, adoptowany przez Juliusza Cezara, przybrał jego imię: Gaius Julius Caesar. Znaleźliśmy tylko tą wzmiankę:
Swetoniusz (LXIII, Life of Augustus) mówi że Marcus Antonius napisał, że Augustus zaręczył córkę Kotysowi. Julia miała poślubić Cotiso (M. Antonius scribit primum eum Antonio Filio suo despondisse Iuliam, dein Cotisoni Getarum regi) aby utworzyć sojusz między obu mężczyznami. To nie powiodło się kiedy Kotys, Cotiso zdradził Augusta. Julia skończyła poślubiając kuzyna o pełnym imieniu i nazwisku rodowym Marcus Claudius Marcellus. Po zwycięstwie Caesara Augustusa w wojnach domowych, Rzymianie ukarali geto-dackiego władcę, który został pokonany przez Marka Licyniusza Krassusa. W odzie poświęconej jego opiekunowi, Horatius radzi mu, aby nie martwił się o bezpieczeństwo w Rzymie, ponieważ armia Cotiso zginęła.
Według Appiana, Antoniusz jest odpowiedzialny za stwierdzenie, że August dążył do pojednakia z Kotysem, Cotiso, król Geto-Daków, dając mu swoją córkę, a on sam miał zawrzeć małżeństwo z córką Kotysa, Cotiso. [3] Według Swetoniusza, Cotiso odmówił sojuszu i wstąpił do partii Antoniusza. [4] Zgodnie z Dio, historia Antoniusza i jego proponowanych małżeństw jest mało wiarygodna i może została wymyślona przez niego, aby zrównoważyć swój sojusz z Kleopatrą. [4]
za:Wstęp krytyczny do dziejów Polski Autorzy August Bielowski
Z małżeństwa z Julią Leszko miał mieć syna Pompilusa I. Po jej odprawieniu wziął sobie nałożnicę, która dała mu dwudziestu synów, którzy po jego śmierci otrzymali własne królestwa.
W tekście oryginalnym Kadłubka miało się pojawiać słowo: "Bebium" zamiast postaci Krassusa. Postać Krassusa miała być wg Bielowskiego, badającego źródłowy tekst kroniki, późniejszym wtrętem, wstawką przepisywaczy.
wg Kronika polska, przez Dzierswę w końcu wieku XII. napisana: Z dodatkiem ... Autorzy Dzierswa
Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiéy: o pisarzach ... Autorzy Józef Maksymilian Ossoliński (hrabia)
wg Wstęp krytyczny do dziejów Polski Autorzy August Bielowski
Lublin w czasach panowania Królowej Luby (ok. 20 p.n.e.)
Wg doniesień istniała nałożnica Leszka III, o imieniu przetrwałym tylko w legendach. Miała zająć miejsce Julii, półmitycznej królowej z czasów Leszka III przez A. Bielowskiego utożsamianego z Kotysem, historycznym władcą geto-dackim.
Nieoceniony Wincenty Kadłubek (ok. 1150-1223) dowodzi, że jeden z legendarnych Piastów, Leszek III, żył w wielkiej przyjaźni z Juliuszem Cezarem. Przyjaźń była tak wielka, że Juliusz oddał Leszkowi za żonę swoją siostrę Julię. Ślub odbył się w Akwizgranie, a Julia otrzymała w posagu Bawarię. Aby upamiętnić w Polsce imię swoje i brata, założyła dwa miasta: Juliusz i Julin. Sielanka trwała jednak krótko, bo Leszek poróżnił się z Cezarem, a Julię wypędził (przedtem powiła mu jednak syna, Popiela I). Jej następczyni i nowa królowa, Luba, chciała zatrzeć ślady niedawnej rywalki i czym prędzej nazwy obu miast urobiła od imienia własnego i Leszka: tak powstał Lublin i Lubusz
wg tnn.pl › Pamięć Miejsca 2 - Biblioteka
Nałożnica zaś jego, która współzawodniczyła z królową, gdy ta była jeszcze obecna, zajęła miejsce królowej. Ta z nienawiści do rywalki, pod wpływem miłości, którą opętała króla, zmieniła nazwy wymienionych miast. Z niej i z innych nieprawych związków małżeńskich Lestek miał otrzymać dwudziestu synów, którym wyznaczył tyleż naczelnych stanowisk, rozdzielając jednym księstwa, innym hrabstwa czy margrabstwa, niektórym królestwa. Pompiliusza zaś prawem pierworodztwa ustanowił królem wszystkich i zgodnie z jego wolą rządziła się nie tylko monarchia słowiańska, lecz także sąsiednie państwa. Gromada braci jakby prześcigała się w okazywaniu miłości; i odnosili się do niego z tak wielkim uszanowaniem, z tak wielką życzliwością, że nawet obrali [królem] jego młodziutkiego syna, też, jak ojciec, Pompiliusza, nie dając żadnego zgoła posłuchu głosom uwłaczania lub zazdrości.
wg Wincenty Kadłubek, Kronika Polska, wg http://dc385.4shared.com/doc/YR1c98to/preview.html
Kultura narodowa i Kościół katolicki w tysiącleciu Państwa ... - Strona 90
Władysław Ważniewski - 2003
Z tekstu mistrza Wincentego można wywnioskować, że nałożnica, która zastąpiła Julię, miała na imię Luba, gdyż zmienione nazwy grodów brzmiały Lubisz i Lublin. Takiej interpretacji nie spotkałem w dostępnej mi literaturze. Pomijam w tym ... Próby Kadłubkapowiązania historii polskiej były tak skuteczne, że stały się częścią obowiązującej szkolnej historii aż do ...
Legendy i opowiadania lubelskie - Strona 7
Wanda Jagienka Śliwina - 2000
Nieoceniony Wincenty Kadłubek (ok. ... Przyjaźń była tak wielka, że Juliusz oddał Leszkowi za żonę swoją siostrę Julię. ... Jej następczyni i nowa królowa, Luba, chciała zatrzeć ślady niedawnej rywalki i czym prędzej nazwy obu miast urobiła ...
opr. Adam Fularz na podst. Wikipedii
- John T. White, D.D. Oxon (1875) 70
- Matthew Bunson (1995) 124
- Translations and reprints from the original sources of history, Univ. of Pennsylvania Press, 1898 , University of Pennsylvania. Dept. of History
- Monumentum ancyranum: the deeds of Augustus, Volume 5, Issue 2, Augustus (Emperor of Rome) The Department of history of the University of Pennsylvania, 1898, page 73
- John T. White, D.D. Oxon (1875) The first (-fourth) book of the Odes of Horace with a vocabulary and some accounts of Horatian metres, London
Krótkotrwała prowincja lub państwo klienckie?
Część autorów analizujących dawne dzieje utrzymuje że przez jakiś czas istniała tzw.Germania Transvistulana. Był to termin etnograficzny, choć niewykluczone, że nie tylko. Do około 9 roku p.n.e. Rzymianie stworzyli na terenach regionu etnograficznego rozciągającego się aż do rzeki WIsły krótkotrwałą prowincję i mieli przez nieznany okres czasu obóz w Leucaristo identyfikowanym z obecnym Lesznem. Wzmianki o tym obozie są nam znane zaledwie z dwóch inskrypcji: w Trenczynie i w Zanie (Algieria).
Germania Transvistulana była terenem po drugiej, wschodniej stronie Wisły, zaliczanym w zakres kraju etnograficznego Germiania, obejmującego także słowiańskich, lub utożsamianych ze słowiańskimi Wenedów, oraz inne terytoria plemion czy państwa plemienne. Kraj etnograficzny Germania Transvistulana obejmować miał ludy: Bastarnae, Wenedów, Hirri / Scirri, Eruli / Herulowie i Aestyes.(Źródło: Geografia historyczna, dodatek w ogólnej geografii. Gabr Izrael Hartman, z Krótką geografią historyczną , wydanie dwunaste poprawione, Lund, Carl Fr Berling Publishers, 1845.)
Badania genetyczne
Największa liczba haplotypów informacyjnych z okresu rzymskiego jest wspólną, i jest dzielona z ludnością polską i współczesnej Litwy / Łotwy, Szwecji i Finlandii / Estonii.[2]
Kwestia Rzymian
Nie wydaje się, aby Rzymianie mieli długotrwały kontakt z regionami między Odrą, Nysą Łużycką, a z drugiej strony ograniczonymi dorzeczem Bugu. Obszar terenu wraz z dorzeczem Wisły, wraz z ziemiami Renu, Dunaju, Łaby i Odry zaczęto nazywać Magna Germania w pracach tworzonych przez autorów rzymskich w I wieku naszej ery, i niektórzy autorzy zaliczali do niego fragmenty terenu na wschód od Wisły. [1] Ptolemeusz, w II wieku naszej ery, opisał Wisłę jako część wielkiej granicy Germanii i Sarmacji. Budowle rzymskie odkryte i opisane w Bramie Morawskiej, w połączeniu z naturalną barierą rzeki Wisły, mogły stanowić rodzaj limesu, zewnętrznej granicy cesarstwa od Dunaju po Bałtyk, i znacznie skracać linię obrony przed wschodnimi najeźdźcami.
Tacyt jest innym źródłem dotyczącym informacji na temat pierwszych mieszkańców dorzecza Wisły. Jednak nie ukrywa, że wiele plemion na wschód od Wisły zostało nieco owianych tajemnicą. Na przykład, opisując ludy: Venethi, Peucini i Fenni napisał , że nie był pewien, czy powinien je nazwać Germanami, gdyż mieli stałe osady i walczyli pieszo, czy raczej byli to Sarmaci, ponieważ mieli kilka podobnych zwyczajów do nich. [2]
Germania Tacyta
On the coast to the right of the Suevian ocean the Estyans have fixed habitation. In their dress and manners they resemble the Suevians, but their language has more affinity to the dialect of Britain. They worship the mother of the gods. The figure of a wild boar is the symbol of their superstition ; and he, who has that emblem about him, thinks himself secure even in the thickest ranks of the enemy, without any need of arms, or any other mode of defence. The use of iron is unknown, and their general weapon is a club. In the cultivation of corn, and other fruits of the earth, they labour with more patience than is consistent with the natural laziness of the Germans. Their industry is exerted in another instance: they explore the sea for amber, in their language called GLESE/ and are the only people who gather that curious substance. It is generally found among the shallows; some- times on the shore. Concerning the nature or the causes of this concretion, the barbarians, with their usual want of curiosity, make no inquiry. Amongst other superfluities dis- charged by the sea, this substance lay long neglected, till Roman luxury gave it a name, and brought it into request. To the savages it is of no use. They gather it in rude heaps, and offer it to sale without any form or polish, wondering at the price they receive for it. There is reason to think that amber is a distillation from certain trees, since in the trans- parent medium we see a variety of insects, and even animals of the wing, which, being caught in the viscous fluid, are afterwards, when it grows hard, incorporated with it. It is probable, therefore, that as the east has its luxuriant planta- tions, where balm and frankincense perspire through the pores of trees, so the continents and islands of the west have their prolific groves, whose juices, fermented by the heat of the sun, dissolve into a liquid matter, which falls into the sea, and, being there condensed, is afterwards discharged by the winds and waves on the opposite shore. If you make an experiment of amber by the application of fire, it kindles, like a torch, emitting a fragrant flame, and in a little time, taking the tenacious nature of pitch or rosin.
wg http://www.ebooksread.com/authors-eng/marion-mills-miller/the-classics-greek--latin-the-most-celebrated-works-of-hellenic-and-roman-lit-ala-14/page-39-the-classics-greek--latin-the-most-celebrated-works-of-hellenic-and-roman-lit-ala-14.shtml
[1] A Dictionary of Ancient Geography: Explaining the Local Appellations in ... Autorzy Alexander MacBean,Samuel Johnson
[2] http://dienekes.blogspot.com/2012/06/ancient-mtdna-from-poland.html
A Dictionary of Ancient Geography: Explaining the Local Appellations in ... Autorzy Alexander MacBean,Samuel Johnson
The Works of Cornelius Tacitus: With an Essay on His Life and Genius ..., Tom 5 Autorzy Cornelius Tacitus,Arthur Murphy
http://www.ebooksread.com/authors-eng/marion-mills-miller/the-classics-greek--latin-the-most-celebrated-works-of-hellenic-and-roman-lit-ala-14/page-39-the-classics-greek--latin-the-most-celebrated-works-of-hellenic-and-roman-lit-ala-14.shtml
Works of Cornelius Tacitus, Tom 7 Autorzy Cornelius Tacitus
A Dictionary of Ancient Geography: Explaining the Local Appellations in ... Autorzy Alexander Mac
